Joan en Willem Blaeu, kaarten uit 1665

Navigatie en alles wat daar bij komt kijken heeft altijd mijn warme belangstelling gehad. Dat begint voor mij met navigatie op zee met kaart, kompas en log, later aangevuld met sextant, gevolgd door radio peilapparatuur, daarna met Decca en tenslotte GPS apparatuur. Basis voor alle navigatie is en blijft de kaart. De VOC zou het begin van grote welvaart in Nederland niet hebben kunnen realiseren zonder cartografie.
Eén van Nederlands beroemdste cartografen is Willem Janszoon Blaeu. Hij werd in 1633 aangesteld als kaartenmaker van de VOC en als examinator van de VOC-stuurlieden. Daarnaast was ie een slim zakenman en bracht het tot grote welstand. Willem overleed in 1638, zijn zoon Joan zette de zaak succesvol voort.

Al vele jaren hebben wij een originele kaart uit een van de eerste atlassen van Blaeu in bezit. Deze kaart uit 1626 laat zien dat de Beemster, Purmer en Wormer al zijn ingepolderd, de Schermer en Heerhugowaard zijn nog niet drooggelegd. De gedetailleerdheid van deze kaart is formidabel. Daarnaast hebben wij een facsimile druk van de Atlas Maior van 1665, een prachtige, iets verkleinde kopie van het origineel. Niet een boek wat je makkelijk op schoot neemt, het weegt 8 kg.

Lang heb ik gedacht dat al dit mooie kaartmateriaal alleen wordt gekoesterd in prestigieuze bibliotheken en losse kaarten bij een aantal particulieren. Dat blijkt niet zo te zijn. De Universiteit van California is al in 2000 begonnen met het scannen van de Atlas Maior. Deze scans op 500 dpi zijn te koop, al reageert de Universiteit van California niet op mijn email aanvragen.
Gelukkig zijn scans op 150 dpi wel gratis te downloaden. Dit levert een bestand op van meer dan 10.000.000 pixels.
Het is echt genieten om met het digitale vergrootglas door de kaarten te struinen. Het is verrassend hoe veel geografie van nu overeenkomt met die van 1600 tot 1665. Wel zijn er rond onze woonplaats, het eiland De Woude, in die tijd veel veranderingen. De Schermer wordt in 1635 ingepolderd en daarvoor is een boezem gegraven in de vorm van de Markervaart. Onze stolp is gebouwd aan die Markervaart met aan de achterzijde het 'Dampie', een meer dat oorspronkelijk Woudmeer heette en al van vele eeuwen voor de 17de eeuw dateert. De Woude is altijd een eiland geweest dat in 1635 door de droogmaking van de Schermer werd gesplitst.

Wil je je eigen omgeving van zo'n kleine 400 jaar geleden eens bekijken, ga dan naar de site van de Universiteit van California. Voor de kaarten van Nederland, klik je op 'low countries'.
Wil je een beeld krijgen van de gedetailleerdheid van de kaarten, een beeld van de kaart van Noord-Holland die hier boven op heel klein formaat staat heb ik op Picaweb gezet. Ik ga er van uit dat deze beelden rechten vrij zijn, in ieder geval voor eigen gebruik.